Prof. dr. Roland Kanaar, hoogleraar Moleculaire Genetica aan het Erasmus MC, krijgt op 25 november 2022 de Josephine Nefkens Prijs voor kankeronderzoek uitgereikt door burgemeester Aboutaleb van Rotterdam. De jury roemt zijn doorzettingsvermogen op een onderzoeksgebied dat niet in de brede belangstelling staat, namelijk DNA-reparatie waardoor in de toekomst meer patiënten baat kunnen hebben bij specifieke kankermedicijnen. Met de prijs is een bedrag van 100.000 euro gemoeid die naar eigen inzicht kan worden ingezet voor het kankeronderzoek. Eerdere prijswinnaars waren Sjaak Neefjes (2019), Hans Bos (2014), Anton Bern (2011), Hans Clevers (2008), René Bernards (2004), en Jan Hoeijmakers (2001).

Roland Kanaar is hoofd van de afdeling Moleculaire Genetica van het Erasmus MC. Een plek die op het eerste gezicht niet heel veel te maken heeft met kanker. Toch reikte de impact van de ontdekkingen die in zijn lab werden gedaan tot aan de spreekkamers van het Erasmus MC Kanker Instituut.

Voor Kanaar en zijn team staat een fundamentele vraag centraal: hoe repareren cellen schade aan het DNA? Het antwoord op die vraag bleek relevant voor patiënten met een zeldzame vorm van kanker. Bij hen zit een mutatie in BRCA: een DNA-reparatie-gen. Door de mutatie werkt de moleculaire DNA-reparatiemachine niet meer. Deze kankercellen vallen daarom terug op een back-up reparatiemechanisme. Dat is een zwakke plek, redeneerde Kanaar. Want er bestaan medicijnen genaamd PARP-remmers die ook het reservemechanisme uitschakelen, waardoor fouten in het DNA zich opstapelen en de kankercel doodgaat.

Maar zouden deze medicijnen niet meer mensen kunnen helpen dan alleen de patiënten met een zeldzame BRCA-mutatie, vroegen Kanaar en zijn team zich af. Er zijn - naast BRCA - immers meer onderdelen van de reparatiemachine die kapot kunnen zijn. Kanaar en zijn team ontwikkelden een laboratoriumtest die kan meten of in een tumorcel het DNA-reparatiemechanisme nog functioneert. Is dat niet het geval? Dan zou de patiënt baat kunnen hebben bij PARP-remmers.

Uit een eerste studie bleek dat tot maar liefst een derde van de kankerpatiënten met uitgezaaide ziekte baat zou moeten hebben bij de PARP-remmers. De effectiviteit van de test om het functioneren van de DNA-reparatiemachine te meten, wordt inmiddels vastgesteld in het Erasmus MC Kanker Instituut bij patiënten in de kliniek.

Dit alles was niet mogelijk geweest zonder fundamenteel onderzoek, benadrukt Kanaar. ‘Zonder fundamentele kennis over hoe DNA-reparatie werkt, hadden we de test niet kunnen ontwikkelen.’ Hij doet daarom een oproep. ‘Blijf de pijplijn vullen met ongebonden nieuwsgierigheids-gedreven experimenten. Je weet vooraf nooit welke, maar een aantal experimenten gaan het verschil maken voor patiënten.’

Josephine Nefkens Prijs

De Josephine Nefkens prijs is in 1998 ingesteld door Harry Nefkens tijdens de opening van het Josephine Nefkens Instituut van het Erasmus MC. De driejaarlijkse prijs is bestemd voor een actief wetenschapper in het Nederlandse taalgebied die uitmuntend kankeronderzoek heeft verricht. De prijs bestaat uit 100.000 euro die de ontvanger naar eigen inzicht mag besteden aan kankeronderzoek.

De prijs wordt op 25 november 2022 uitgereikt tijdens een bijzonder symposium. U kunt zich hiervoor aanmelden via email Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met David Drexhage, woordvoerder Erasmus MC, T 010 - 703 5525 of E Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of  Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

links: Kanaar's lab: https://www.erasmusmc.nl/en/research/researchers/kanaar-roland

Over Kanaar's werk in "het Hart van Rotterdam":  

https://www.josephinenefkensprijs.nl/